Daha önce bünyemizde de iki kere işlenmiş bir atık türü olan elektronik atıklar, çağımızda elektronik alet tüketiminin artması nedeniyle oldukça endişe uyandırmaya başlayan bir atık türü olmuştur. Kısaca e-atıkları tanımlarsak kullanılan her türlü teknolojik ve elektronik aletin düzgün ya da hiç geri dönüştürülmemesi ya da doğru bertaraf edilmemesi sonucunda atık haline gelmesi durumudur diyebiliriz. Bu atıkların endişe uyandırıcı yanı ise içeriklerinde bulunan ağır metaller ve toksin benzeri maddelerdir. Bahsedilen geri dönüşüm ya da doğru bertarafın olmaması durumunda bu maddelerin havaya, suya ve toprağa kısaca tüm çevremize karışması kaçınılmazdır. Türkiye’nin de yılda yaklaşık 1 milyona yakın e-atık ürettiği ve bunların yalnızca %6’sına yakın bir oranın geri dönüştürüldüğü düşünülürse tehlikeli bir durumla karşı karşıya olduğumuz söylenebilir. Bu olası etkileri ve tehlikeleri daha detaylı incelemek isterseniz daha önce yazılmış “Teknolojik Aletler ve Elektronik Atıklar” ve de “E-atık ve Etkileri” yazılarımıza da göz atmanızı öneririz. Bu yazımızda da bu var olan sıkıntıyı çözmek için bireysel ve toplu olarak hangi adımları atmalıyız, nasıl geri dönüşüm yapmalıyız ya da e-atıkların doğru bertarafı için neler yapabiliriz konularını inceleyeceğiz.
Öncellikle tahmin edilebilir bir adım olsa da elektronik cihazları özenli kullanmak ve gerçekten işlevlerini yitirene kadar yenilememek oldukça etkili bir yöntem. Ya da işlevselliğini kaybetmemiş ancak eskimiş elektronik cihazlara yeni amaçlar bulmak ve kullanmaya devam etmek tahmin ettiğinizden daha faydalı olabilir. Eski bir tableti e-kitap okuyucu gibi kullanmak ya da eski telefonunuzu televizyon kumandası haline getirmek örneklerden sadece bazıları. Ancak elbette elektronik cihazların belli bir ömrü var ve bu bittiğinde geri dönüşüm için birkaç seçeneğe yönelinebilir. Öncellikle sırf bu atıkların geri dönüşümünü yapan firmalar, şirketler ve sivil toplum örgütleri bulunmakta. Bunun yanı sıra devlette belediyelerin, üniversitelerin de bu atıkların toplanıp doğru bertarafı hatta geri dönüşümü için alınan talepleri yerine getirdiği bilinmekte. Bazı teknolojik markaların da eskimiş aletleri toplayıp geri dönüştürürken yeni cihazlara indirim yaptığı kampanyalardan da yararlanılabilir. E-atık geri dönüşümü yapan bu kurumlara örnek vermek gerekirse Türkiye’de TÜBİSAD e-atıkların toplanması ve geri dönüşümünü sağlayan bir organizasyon, ÇEVKO vakfı ise geri dönüşüm işlemlerinin gerçekleşmesinden yardımcı olan bir vakıftır. Burkasan ise e-atıkların geri dönüşümünde rol alan bir firmadır. Bunlar geri dönüşüm için alternatiflerken bu tarz firmalardan, belediyelerden ya da okullarınızdan e-atık toplama üniteleri ve kutuları yerleşimi basit formlarla talep edilebilir ve bu bilinç çevredeki bireylere de yayılabilir. E-atıkların bu kurumlara ulaşması da bu sayede arttırılıp kolaylaştırılabilir. Eğer geri dönüşüm sağlanamıyorsa bile yine belediyelerden de e-atık toplama üniteleri yerleştirerek atıkların toplanması talep edilebilir. En azından bu toplanan e-atıkların belediyeler ve yardımcı kurumlar tarafından doğru bertarafı gerçekleştirilecektir.
Cihazların özenli kullanımı, geri dönüştürme aşamaları ve de doğru bertarafı için yapılması gereken adımlardan bahsettik. Şimdi de son aşama olarak yeni cihaz alırken nelere dikkat etmeliyiz inceleyelim. Yeni bir elektronik cihaz alırken uzun ömürlü ve tasarruflu bir enerji tüketimine sahip olması da e-atıkların oluşumunu azaltacaktır. Garantisi uzun olan ve de bakım-tamir servisleri sunan markalar tercih etmek, bozulduğunda veya arızalandığında cihazların garantisinden ve servisinden yararlanmak da gelecek atıkların azalmasında büyük rol oynayacaktır. Özenli kullanmak kadar özenli seçip almak da önemlidir. Bu süreçlerin hepsini gerçekleştirdikten sonra yeni elektronik aletlerde de bu bilinç korunmaya devam etmelidir.
E-atıklar konusunda daha çok bilgi edinmek için göz atabileceğiniz yazılarımız:
https://metuest.com/teknolojik-aletler-ve-elektronik-atiklar/
https://metuest.com/e-atik-ve-etkileri/
Daha fazla bilgi için bakınız:
https://www.burkasan.com/tr/blogs/elektronik-atiklarin-geri-donusumu/
https://gekader.org.tr/e-atik-icin-cozum-onerileri/
https://www.tyk.org.tr/tr/yetkilendirilmis-kurulus/detay/TUKETICILER/50/123/
https://www.eroglucevre.com/elektronik-atik-alan-firmalar
https://tegv.org/atma-bagisla
https://www.youtube.com/watch?v=Fk2LkY2K4Ns
Öncellikle tahmin edilebilir bir adım olsa da elektronik cihazları özenli kullanmak ve gerçekten işlevlerini yitirene kadar yenilememek oldukça etkili bir yöntem. Ya da işlevselliğini kaybetmemiş ancak eskimiş elektronik cihazlara yeni amaçlar bulmak ve kullanmaya devam etmek tahmin ettiğinizden daha faydalı olabilir. Eski bir tableti e-kitap okuyucu gibi kullanmak ya da eski telefonunuzu televizyon kumandası haline getirmek örneklerden sadece bazıları. Ancak elbette elektronik cihazların belli bir ömrü var ve bu bittiğinde geri dönüşüm için birkaç seçeneğe yönelinebilir. Öncellikle sırf bu atıkların geri dönüşümünü yapan firmalar, şirketler ve sivil toplum örgütleri bulunmakta. Bunun yanı sıra devlette belediyelerin, üniversitelerin de bu atıkların toplanıp doğru bertarafı hatta geri dönüşümü için alınan talepleri yerine getirdiği bilinmekte. Bazı teknolojik markaların da eskimiş aletleri toplayıp geri dönüştürürken yeni cihazlara indirim yaptığı kampanyalardan da yararlanılabilir. E-atık geri dönüşümü yapan bu kurumlara örnek vermek gerekirse Türkiye’de TÜBİSAD e-atıkların toplanması ve geri dönüşümünü sağlayan bir organizasyon, ÇEVKO vakfı ise geri dönüşüm işlemlerinin gerçekleşmesinden yardımcı olan bir vakıftır. Burkasan ise e-atıkların geri dönüşümünde rol alan bir firmadır. Bunlar geri dönüşüm için alternatiflerken bu tarz firmalardan, belediyelerden ya da okullarınızdan e-atık toplama üniteleri ve kutuları yerleşimi basit formlarla talep edilebilir ve bu bilinç çevredeki bireylere de yayılabilir. E-atıkların bu kurumlara ulaşması da bu sayede arttırılıp kolaylaştırılabilir. Eğer geri dönüşüm sağlanamıyorsa bile yine belediyelerden de e-atık toplama üniteleri yerleştirerek atıkların toplanması talep edilebilir. En azından bu toplanan e-atıkların belediyeler ve yardımcı kurumlar tarafından doğru bertarafı gerçekleştirilecektir.
Cihazların özenli kullanımı, geri dönüştürme aşamaları ve de doğru bertarafı için yapılması gereken adımlardan bahsettik. Şimdi de son aşama olarak yeni cihaz alırken nelere dikkat etmeliyiz inceleyelim. Yeni bir elektronik cihaz alırken uzun ömürlü ve tasarruflu bir enerji tüketimine sahip olması da e-atıkların oluşumunu azaltacaktır. Garantisi uzun olan ve de bakım-tamir servisleri sunan markalar tercih etmek, bozulduğunda veya arızalandığında cihazların garantisinden ve servisinden yararlanmak da gelecek atıkların azalmasında büyük rol oynayacaktır. Özenli kullanmak kadar özenli seçip almak da önemlidir. Bu süreçlerin hepsini gerçekleştirdikten sonra yeni elektronik aletlerde de bu bilinç korunmaya devam etmelidir.
E-atıklar konusunda daha çok bilgi edinmek için göz atabileceğiniz yazılarımız:
https://metuest.com/teknolojik-aletler-ve-elektronik-atiklar/
https://metuest.com/e-atik-ve-etkileri/
Daha fazla bilgi için bakınız:
https://www.burkasan.com/tr/blogs/elektronik-atiklarin-geri-donusumu/
https://gekader.org.tr/e-atik-icin-cozum-onerileri/
https://www.tyk.org.tr/tr/yetkilendirilmis-kurulus/detay/TUKETICILER/50/123/
https://www.eroglucevre.com/elektronik-atik-alan-firmalar
https://tegv.org/atma-bagisla
https://www.youtube.com/watch?v=Fk2LkY2K4Ns
