KARBON EMİSYONUNDA SÜPER GÜÇ: DOĞAL EKOSİSTEMLER

Doğal ekositemlerin karbon yutağı olarak görev yapmalarının elbette ki birçok önemi var ama bu önemlerinden bahsetmeden önce karbon yutağı kavramını açıklamak isterim. Karbon yutağı karbondioksiti atmosferden yutarak depolayan doğal veya insan yapımı sistemlerdir. Karbon yutağına örnek olarak ormanlar verilebilir. Ormanlar çok iyi karbon tutuculardır. Bunun da haricinde şunu da söylemek isterim ki karbon yutağı denince karbon kötü sanki çevreye zararlı bir element  gibi anlaşılabilir aslında öyle değil ve karbon elementi hemen hemen birçok yerde kullanılır ve birçok yararı vardır. Örneğin karbonun allotroplarından biri olan grafen çevre dostu ve maliyeti düşük su arıtma sistemlerinde kullanılır ayrıca karbonun bir diğer allotropu olan grafulleren elektro teknolojisinden havacılığa, savunma endüstrisinden otomotive birçok sektörde kullanılır. Burada karbon yutağı kavramından anlaşılması gereken esasında karbon emisyonu azaltmak ve dünyayı biraz daha yaşanılabilir hale getirmektir.

Ayrıca karbon emisyonuna açıklık getirmek açısından kısaca ondan da bahsetmek isterim. Karbon emisyonu, çoğunlukla insan kaynaklı faaliyetlerin bir sonucudur. 19. yüzyıldan itibaren kömürle çalışan sanayi araçlarının kullanılmasıyla birlikte, atmosferdeki sera gazı yoğunluğu da artış gösterdi. Bu sera gazları  dünyanın ortalama sıcaklığının artmasına sebep oluyor ve bu karbon emisyonu terimi de sera gazlarının emisyonu hesaplamalarının karbondioksit cinsinden yapılması sonucu yaygınlaşan bir terimdir. Bu karbon emisyonu teriminden kısaca bahsettikten sonra sulak alanlar gibi doğal ekosistemlerin karbon emisyonu karşısında çevreyi nasıl koruduklarından bahsetmek isterim. İlk olarak karbon ekosisteminin önemli yapıtaşlarından biri olan neptün otudur. Neptün otu, İspanyaya ait Formentera Adasının güzel manzarasıyla ünlü bir ada olarak biliniyor manzarasının güzelliğini de üzerinde bulundurduğu posidonia ocenica çimlerine yani bilinen adıyla neptün otuna borçlu.  

Neptün otu, akdenizin dibinde yüzlerce kilometrelik alanda büyüyor ve bu bitkinin yaşının 100 bin yıldan fazla olduğu düşünülüyor. Karbon emisyonunun önlenmesi ve deniz ortamını koruma çalışmalarında çok önemli bir role sahiptir. Çünkü bu deniz otunun sadece bir metrekaresi, Amazon yağmur ormanlarının bir hektarı kadar oksijen üretiyor. Aynı zamanda, çok önemli miktarda emilimini sağladığı karbondioksiti bitki maddesine dönüştürerek karbon emisyonunu önlüyor. Karbon emisyonunu önleyen bir diğer önemli ekosistem elemanlarından biri de ormanlardır. Ormanlar karbon emisyonunu önlemede önemli bir rol oynamaktadır. Bu süreci şu mekanizmalarla gerçekleştirirler:

1-Karbon Tutulması (Karbon Seketrasyonu)

Ağaçlar ve diğer bitkiler, fotosentez sırasında atmosferdeki karbondioksiti (CO₂) alır ve bunu karbon olarak dokularında (gövde, dallar, yapraklar ve kökler) depolar. Bu işlem, atmosfere salınan karbondioksitin bir kısmının azaltılmasına yardımcı olur. Örneğin Amazon Ormanı her yıl milyarlarca ton karbondioksiti atmosferden çekerek küresel karbon emisyonlarının %5’ini dengeler.

2- Toprakta Karbon Depolama

Ormanlık alanlarda, organik madde (yaprak döküntüleri, dallar, hayvan dışkıları) toprakta birikir. Bu organik maddeler, toprağa karbonu bağlayarak atmosferden karbon emisyonlarını uzaklaştırır. Örnek: Boreal ormanların toprakları, dünyanın en büyük karbon depolarından biridir ve bu topraklar, büyük miktarda karbonu binlerce yıl boyunca tutabilir.

3- Emisyonları Azaltma

Ormanlar, erozyon ve arazi bozulması gibi süreçleri önleyerek toprak karbonunun atmosfere salınmasını engeller. Ayrıca tarım ve otlatma için kullanılmadıkları sürece, fosil yakıt tüketimini azaltan doğrudan bir etkiye sahiptirler. Örnek: Mangrov ormanları, kıyı bölgelerinde karbon depolama kapasiteleriyle bilinir. Ormanların yok edilmesiyle oluşan karbon salınımı önlenerek kıyı ekosistemleri korunur.

4. İklim Düzenleme

Ormanlar, nem döngülerini düzenler ve bölgesel soğutma sağlar. Böylece, daha az enerji tüketimine neden olarak dolaylı yoldan karbon emisyonlarını azaltır. Örnek: Afrika’daki tropikal ormanlar, buharlaşma ve yağış döngülerini etkileyerek çevre bölgelerde tarımsal üretimi ve enerji tüketimini optimize eder.

Ne yapmalıyız?

Özetle karbon emisyonunda doğal ekosistemlerin önemi büyük ve onları korumak ve onların sürdürülebilirliğini sağlamak bizlerin elinde. Peki bunun için ne yapmalıyız?

Bunun için yapılması gerekenleri belirtmek isterim:

1. Bence karbon emisyonunu önlemedeki en temel unsurlardan biri de ağaçlandırmaya verilen destektir. Fidan dikimi ile ağaçlandırmaya destek olabiliriz. Hatta bu üniversitelerde yaygınlaştırılabilir. Örneğin bölümlerin giriş dersinde öğrenciler kendi aralarında her biri bir fidan dikebilir böyle bir etkinlik düzenlenebilir hem bu etkinlik vesilesiyle öğrenciler arasında kaynaşma olur ve çevredeki ağaçlandırmaya da destek verilmiş olunur.
2. Geri dönüşüm enerji üretimi verimliliği ve sürdürülebilirlikte oynadığı rol kadar karbon emisyonunda da önemli bir rol oynar. Geri dönüşüm denilince de genelde ilk akla gelen de kullanılmış kağıtlardır .Bunun için de kağıt tasarrufu yapılabilir. Kullanılmış kâğıtlar farklı sanatsal etkinliklerde örneğin origami gibi etkinliklerde kullanılabilir. Bu sanatsal etkinlikler ilkokulda okuyan öğrenciler başta olmak üzere üniversitede okuyan öğrencilere kadar okuldaki topluluk kolları ve öğretmenler aracılığıyla yaygınlaştırılabilir.
3. Çevre temizliği esasında dolaylı olarak karbon emisyonuna katkı sağlıyor dolaylı da olsa çevre temizliğine duyulacak ilgi, alaka ve onun için verilecek destek aynı zamanda karbon emisyonu azaltmaya da verilen bir destektir. Bunun için çevre temizliği konusunda öğrenciler teşvik edilmeli ve üniversiteden ilkokula kadar okullarda haftada bir gün çevre temizliği yapılmalı ve öğrenciler bu konuda çeşitli seminer ve söyleşilerle teşvik edilmeli.  Son olarak içinde bulunduğumuz doğal ekosistemleri korumak için bu önerileri dikkate alır ve üstümüze düşeni yapıp uygularsak daha sürdürülebilir bir çevre ve buna bağlı olarak daha ideal bir çevreye sahip Türkiye yaratarak dünyamıza rahat bir nefes aldırmış oluruz.